DA LAKŠE DIŠEMO

Hronična opstruktivna bolest pluća (HOBP) je opšti termin koji obuhvata brojne plućne bolesti među kojima su hronični bronhitis i emfizem. Usled suženih respiratornih puteva, ograničen je protok vazduha kroz njih, pa udahnuti vazduh ne može slobodno ući ili izaći iz pluća.

Uzrok dugotrajnih zapaljenja tj. HOBP su nečistoće koje udišemo, a osnovni i najvažniji uzročnik je duvanski dim. Prestanak pušenja je jedan od najefikasnijih načina za usporenje napredovanja bolesti. Osobe sa povećanim rizikom su i bivši pušači, kao i osobe koje su izložene velikoj količini prašine i dima.

Simptomi HOBP se obično pojavljuju kod pacijenata u pedesetim godinama starosti, a učestalost se povećava sa starošću pacijenata.

 

Šta se dešava sa plućima?

Jednostavno rečeno, bronhitis je zapaljenje (oticanje) bronhija. Da bi se omogućio i olakšao protok vazduha, nastaje sve više mukozne tečnosti (sputuma), što u stvari pogoršava problem, jer uzrokuje dalje začepljenje respiratornih puteva.

U slučaju emfizema, dugotrajno zapaljenje dovodi do promene oblika alveola, koje na kraju izgledaju kao da su sastavljene iz jednog dela, a ne iz mnogo manjih, pa se tako smanjuje količina dostupnog kiseonika. Hronični bronhitis i emfizem su stanja koja dovode do nepovratnih oštećenja pluća, a emfizem je najčešće praćen bronhitisom.

 

Simptomi HOBP:

Kašalj je najčešći i osnovni simptom. Izazvan je stvaranjem viška sputuma koji se mora ukloniti, a kašalj je prirodni način njegove eliminacije iz organizma. Ovaj simptom poznatiji je kao „pušački kašalj“ i predstavlja prvi znak oštećenja pluća.

Gubljenje daha/šištanje nastaje jer udah i izdah traju sve kraće. U početku se javlja samo kod fizičkog opterećenja, npr. penjanja uz stepenice, a kako se bolest razvija, pacijent ostaje bez daha i tokom mirovanja. Šištanje se javlja sa povećanjem oštećenja pluća.

Infekcije su pratilac HOBP i česte su u zimskim mesecima. Kod pacijenata se pojavljuje žuto-zeleni sputum. Ostali simptomi su umor, gubitak telesne težine i oticanje članaka na nogama, koje nastaje jer srce ne pumpa pravilno krv.

 

Dijagnostika

Lekar može postaviti dijagnozu na osnovu istorije bolesti pacijenta i podatka da li pacijent konzumira cigarete, „slušanjem“ pluća stetoskopom, ali za postavljanje sigurne dijagnoze i utvrđivanje stepena HOBP koriste se spirometrijski test, CT, rendgenski snimci i analize krvi.

 

Terapija

Lekovi koji mogu olakšati simptome HOBP imaju različite mehanizme delovanja i ublažavaju različite simptome, pa se samim tim često kombinuju. Možda će vam lekar propisati više od jedne pumpice ili pumpicu koja sadrži više lekova, dok se neki lekovi koriste u obliku tableta ili tečnosti.

 

Inhalacioni bronhodilatatori

Pumpice koje sadrže ove lekove omogućavaju veoma brzo delovanje leka i širenje respiratornih puteva, i na taj način olakšavaju disanje. Razlikuju se intervali korišćenja, jer je moguće delovanje koje traje od nekoliko sati do 12 sati. Primeri ove vrste lekova su: salbutamol, salmeterol, ipratropijum i tiotropijum. Neželjena dejstva su retka i javljaju se samo nakon korišćenja velikih doza (glavobolja, povišen puls i tremor).

 

Inhalacioni kortikosteroidi

Steroidni lekovi smanjuju upalu, pa svojim delovanjem u plućima pomažu širenje respiratornih puteva (ali mnogo sporije i drugačijim mehanizmom u odnosu na inhalacione bronhodilatatore) i smanjuju učestalost pojave težih simptoma. Koriste se za lečenje i prevenciju simptoma. Nekada je potrebno više vremena da postignu puni terapijski efekat. Ovako deluju beklometazon, flutikazon i budesonid. Glavno neželjeno dejstvo je gljivična infekcija usne šupljine, jer steroidi smanjuju otpornost na mikroorganizme. Javljaju se bele linije na jeziku i obrazima, kao i suvo grlo. Održavanje oralne higijene nakon primene smanjuje učestalost ove infekcije. Dugotrajna upotreba steroida može prouzrokovati osteoporozu. Prevencija je redovno uzimanje kalcijuma i vitamina D u vidu dodataka ishrani.

 

Tablete za bronhodilataciju

Ako je stanje pacijenta stabilno, propisuju se tablete sa efektom proširenja respiratornih puteva. Takvi lekovi su teofilin ili aminofilin. Da bi se sprečila pojava neželjenih efekata (glavobolja, mučnina i povećanje pulsa), redovno se mora kontrolisati nivo navedenih lekova u krvi. Dosta OTC preparata, kao i cigarete, mogu uticati na nivo teofilina u krvi, pa se o tome treba posavetovati sa farmaceutom.

 

Mukolitici

U terapiji se koriste i mukolitici, koji „razbijaju“ prevelike količine sputuma i na taj način deluju lekovi mecistein i karbocistein, koji mogu ublažiti kašalj i rizik od bakterijskih infekcija.

 

Terapija kiseonikom

Koristi se kod pacijenata u izuzetno teškom stanju. Kiseonik se daje pacijentu svakog dana u trajanju 15-20 sati i sprovodi se u bolnici pod nadzorom lekara.