NEPOKOLEBLJIVA VEČNOST U NAMA

Kompleks dvorca se prostire na 65 hektara i obuhvata mali kaštel, crkvu i ergelu konja, koja je u Bogdanovo vreme brojala 1.400 lipicanera (što radnih, što paradnih), a koja se danas konstantno obnavlja i trenutno ima 90 grla engleske punokrvne rase. Ako ovde dolazite u vreme ždrebljenja, koje počinje u martu ili aprilu, iznenadićete se prizorom tek rođenog ždrebeta koje majka čuva tokom narednih šest meseci, pre odvajanja u muški ili ženski čopor.

Od ljudi koji posvećeno rade u ergeli saznaćete sve o zvezdama ergele. Kroz razna doba, po svojim zlatnim trenucima na trkama ostali su upamćeni konji Remedy for love, Honoured Guest, Soaring Falcon, Trinidad. Dvorac, a i današnji hotel koji se nalazi u delu dvorca, dobio je ime po slavnom pastuvu trkaču Fantastu, prvom osvajaču tripl-krune 1932. godine u bivšoj Jugoslaviji.

Paralelno sa ogradom dvorca, nižu se štale sagrađene u 19. veku, koje se stameno drže svog originalnog izgleda, a jedna od njih krije posebnost koja će vas podsetiti na neumitnu istoriju – Bioskop bratstva i jedinstva iz 1950. godine, u kome su puštani filmovi. Danas u zaboravljenom bioskopu, kao iznošene cipele kod starog obućara u poznatom crtanom filmu, svoj tajni život žive stari fijakeri, lovačka kola, pa čak i crvene sanke iz filmova i bajki, tzv. ruski trobojac koji nas, ako pustimo mašti na volju, može vratiti u vreme kada je uvaženi Dunđerski puštao sokolove sa tornja, uživao u topotu konja, okolnim lovištima, u novosagrađenom bazenu koji je voleo da pokazuje gostima. Očuvao je svoje bogatstvo čak i kada mu je agrarnom reformom 1919. godine i nacionalizacijom posle Drugog sv. rata oduzet veliki deo imanja da bi potom raskošni romantični pejzaž svoje duše darovao svojoj zemlji.

Porodica iz koje potiče Bogdan Dunđerski doselila se u Vojvodinu krajem 17. veka iz Hercegovine. Osnivač loze je bio Avram Višnjevac, zvani dunđer, što znači tesar, graditelj. Avramov sin Gedeon je kupovinom 2.000 jutara plodne vojvođanske zemlje začeo bogatstvo Dunđerskih. Njegovi potomci su postali moćni, otmeni i obrazovani veleposednici. Bogdan Dunđerski (1862–1943), jedan od Gedeonovih unuka, ravnopravnih naslednika, završio je poljoprivrednu akademiju u Beču i važio za velikog gospodina koji je s jednakom strašću voleo konje, vino, žene i svoju domovinu Srbiju.

Prosvećenost i maniri kojima je tadašnja srpska gospoda rušila predrasude u zapadnoj Evropi o Srbima kao balkanskim seljacima karakterisali su i Bogdana, intelektualca i poslanika u Ugarskom parlamentu (1910– 1918), koji je umetnost podržavao donacijama, radnike dobrim platama, a danas ostao poznat po svojoj zadužbini, dvorcu koji je zaveštao Matici srpskoj, sa željom da dvorac u budućnosti postane poljoprivredni fakultet gde bi se sva srpska deca, željna znanja i rada, školovala.  

Svom velikom prijatelju Urošu Prediću Dunđerski je poverio uređenje unutrašnjosti dvorca, pa su tako na zidovima Fantasta, obloženim italijanskim mermerom, živela ne samo Predićeva platna već i slike koje je on odabirao na evropskim izložbama. Slavni slikar je imao i svoju sobu u dvorcu, odakle se pruža pogled na kapelu Sv. Đorđa, čijoj je izgradnji i dekorisanju dao svoj pečat; sam je nacrtao ikonostas i oslikao dvanaest ikona i Tajnu večeru iznad ulaznih vrata. Od Predićevih autentičnih dela, na portalu kapele danas se mogu videti još samo tri češka mozaika: Vaskrsenje Hristovo, Sveti Georgije ubija aždaju i Sv. Mihailo.  

Život tajnovitog g. Dunđerskog je i danas zanimljiv kako posetiocima tako i ljudima koji su poslom vezani za dvorac. Zaduženi da očuvaju sve što je od dvorca i njegovog zadužbinara ostalo, ljudi koji sve znaju o teškim trenucima kroz koje je dvorac prolazio kroz istoriju ovde gaje poštovanje prema liku Bogdana Dunđerskog i svakom delu imanja, srećni što je dvorac ipak odoleo izazovima burne istorije.

Bogdan Dunđerski se nikada nije ženio, a dve su ženske figure imale značajnu ulogu u njegovom životu; jedna je žena koja je bila domaćica u Bogdanovoj kući u gradu Bečeju, a druga je Mara Dinjaška, Bogdanova životna ljubav, žena koju je ugledao na jednom od svojih putovanja i otkupivši je od njenog tadašnjeg muža kovača, doveo na imanje i smestio u kaštel odmah pored dvorca. Po nacrtu arhitekte Krausa, dvorac je potom opkoljen sa pet masivnih kapija, možda kao simboličan štit veleposednikove dragocene veze. Smatra se da Mara i Bogdan nisu imali dece, ali se to sa sigurnošću ne može tvrditi. Koliko je Mara bila za Bogdana posebna, govori i ikona Bogorodice u kojoj je Predić, po Bogdanovoj želji, ovekovečio njen lik.

Porodica Dunđerski je nekima od nas možda poznatija po liku Lenke Dunđerski, Bogdanove sestre od strica, koja je ovekovečena u pesmi Santa Maria della Salute, pesnika Laze Kostića. Romantična ljubav između Lenke i Laze nije nikada ostvarena, s obzirom na to da trideset godina stariji siromašni pesnik nije imao hrabrosti da zaprosi Lenku, a pošto se oženio, Lenka je ubrzo umrla u cvetu mladosti. I danas u dvorcu stoji fotografija lepe i mlade Lenke, koja je, kao i Bogdan, ponosno nosila svoju srpsku narodnu nošnju. Na neki tajanstveni način, u dvorcu je ostao sačuvan i jedan klavir koji je još 1873. na svetskoj izložbi dobio zlatnu medalju, a za koji se smatra da je bio Lenkin.

Građevine su kao ljudi – imaju svoje lice i svoju dušu, svoje živote i svoju sudbinu. Kako od vizije koja ih je pokrenula, tako i od snage vremena i od ljudi koji ih nasleđuju zavisi njihova budućnost. Neke građevine koje su izmaštali veliki vladari, arhitekte i genijalni umovi odmah udahnu u sebe večnost, pa postanu izvor ideala, lepote i snage, koje pohode generacije ljudi ne bi li zašli iza granice stvarnosti koju to delo nadilazi, dok neka zdanja čekaju godinama, pa i vekovima da njihov značaj i prvobitna svrha budu iznova otkriveni i obnovljeni.