OD ŽDRELA DO PČELA

Jedna od ključnih karakteristika Homolja su mnogobrojne klisure, poput Ribarske, Velike i Male Tisnice, klisura Osaničke reke i reke Do, ali je svakako najpoznatija prelepa Gornjačka klisura, duga 16 kilometra, koju čine četiri velika meandra, prepuna čuda. Na samom ulazu u Gornjačku klisuru, u podnožju Homoljskih planina, na jedanaestom kilometru puta između Petrovca i Žagubice, ugnjezdile su se Mlavske terme, otkrivene relativno skoro, 1986. godine. Danas ove terme svi zovu Ždrelo, a topla voda, čija temperatura iznosi oko 40 °C i leti i zimi izvire non-stop.

Prema jednoj od legendi iz ovog kraja, banja je zapravo dobila ime po neobičnom položaju, jer se nalazi na samom ulazu u klisuru, kao neko ždrelo. Po drugim tumačenjima banja Ždrelo nosi ime po nekadašnjem srednjovekovnom gradu, čiji se ostaci nalaze na lokalitetima Jezevac, Jerinina kula, Dasu Mik i Uzengija, i predstavljaju jedan od atraktivnih kulturno-istorijskih spomenika ovog kraja. Inače, tvrđava Ždrelo nekada davno bila je uporište bugarskih vođa koji su tu smišljali planove i onda kretali u napade na okolne države.

Do otkrića Mlavskih termi došlo se potpuno slučajno. Prilikom istraživanja naslaga uglja u ovoj regiji, iz bušotine je izbio jak mlaz termomineralne vode koja stiže sa dubine od oko 180 metara, gde njena temperatura prelazi 80 °C. Međutim, pošto prolazi kroz hladne slojeve zemlje, kada izbije na površinu, ima konstantnu temperaturu od 40 °C preko cele godine. Voda blagotvorno utiče na kožu, mišiće, kosti i zglobove, i pomaže kod reumatskih bolesti jer je bogata sumporom, a poznato je da sumpor reguliše metabolizam kože, da je tradicionalni lek za gljivične i bakterijske infekcije, psorijazu i neke alergije, kao i da utiče na metabolizam šećera podstičući proizvodnju insulina.

Zbog blagotvorne geotermalne vode, banja Ždrelo je posećena preko cele godine, a kupanje u bazenima je posebna atrakcija po hladnom, kišnom i snežnom vremenu i veoma je ugodno čak i kada je temperatura vazduha ispod nule. Zbog toga je ponekad teško odvojiti se od udobnog smeštaja u ovoj banji, gde se gostima između ostalog nude i velnes usluge, gurmanska kuhinja, dva zatvorena i četiri otvorena bazena. Ali, pošto je kupanje moguće i noću i u rano jutro, dobro isplaniran dan može da obuhvati i posetu kulurnoistorijskim spomenicima u okolini, kakav je, na primer, manastir Gornjak, kao i zanimljivom selu Kamenovo, gde se proizvodi najbolji med.

Manastir Gornjak

Podignut kao zadužbina kneza Lazara između 1376. i 1380. godine, manastir Gornjak smešten je u istoimenoj klisuri u dolini reke Mlave. Njegova arhitektura pripada moravskoj školi. U manastirskom kompleksu nalazi se i crkva Vavedenja Presvete Bogorodice i zauzima centralno mesto u malom prostoru porte, iako je prislonjena uz planinsku stenu. Tu je i kapela Grigorija Sinajita, posvećena Svetom Nikoli, opremljena dvema prostorijama, isposnicom i kelijom. Druga, takozvana Zimska kapela, nalazi se s južne strane manastirske crkve, dok je kapela Svetog Ilije uređena u novom konaku podignutom 1979. U starom konaku nalazi se kuhinja, trpezarija i kelije za monahe.

Selo Kamenovo

Kamenovo je malo selo, od oko hiljadu stanovnika, odnosno tri stotine domaćinstava, ali ono što je važno jeste da mu broj žitelja ne opada, već raste.

Skoro celo selo bavi se pčelarstvom, a njegovi stanovnici imaju običaj da kažu da proizvodnja meda za njih nije privredna delatnost, već način života. U mnogim domaćinstvima Kamenova pčelarstvo je prisutno u četiri generacije, a kažu da su se pčelama bavili još u vreme Turaka. Godišnje ovi vredni ljudi proizvedu preko 30.000 kilograma meda, a interesantno je i da se održao stari narodni običaj da devojke kada se udaju u miraz donose – košnice.

U Kamenovu se decenijama organizuje manifestacija „Dani mlavsko-homoljskih pčelara“, kada se u selu okupe pčelari iz cele Srbije, razmenjuju iskustva i nadmeću se u kvalitetu svojih proizvoda. U selu je svojevremeno podignut i spomenik pčeli, skulptura u bronzi arhitekte Janka Lalića, teška 300 kilograma. Nažalost, ovaj jedinstveni monument koji su vredni meštani podigli u znak zahvalnosti pčeli, pre pet godina – neko je ukrao. Iste godine podignut je nov spomenik pčeli, a gradnju su udruženim snagama pomogla udruženja pčelara iz cele Srbije.