VEŽBANJE MOZGA

Alchajmerova bolest se razvija postepeno. U ranim fazama, pacijent ima probleme sa usvajanjem novih informacija, a onda počinju poteškoće s prisećanjem skorašnjih događaja, ili u pronalaženju reči da bi se izrazili. U ovom stadijumu bolesti, oboleli imaju poteškoća sa obavljanjem administrativnih i finansijskih transakcija složenijeg karaktera, npr. u banci, pošti, opštini i sl.

Kako bolest napreduje, osoba može imati poteškoća da se seti koji je dan ili mesec, da pronađe put u poznatom okruženju, ili da odluta negde i da kasnije ne ume da se vrati nazad. Sve teže obavlja svakodnevne životne aktivnosti poput najobičnijih, kao što su uključivanje aparata, priprema hrane i vođenje domaćinstva, gledanje TV, čitanje, pisanje. Pacijent često postaje razdražljiv ili odsutan dok se bori sa strahom i frustracijom jer su mu nekada poznata mesta postala strana i neobična. Promene u ponašanju se manifestuju i tako što pacijent postaje sumnjičav, nesiguran, i zbog razgradnje i govora postaje nesposoban da učestvuje u razgovoru. Na kraju postaje potpuno nesposoban za obavljanje osnovnih životnih funkcija, kao što su hranjenje, samostalno kretanje, kontrola stolice i mokrenja i korišćenje toaleta.

Pacijenti koji boluju od Alchajmerove bolesti (AB) mogu da žive dugo i umru od pratećih komplikacija koje se javljaju kod nepokretnih pacijenata. Vreme od dijagnoze do smrti pacijenta je od oko sedam do deset godina, ali postoje razne varijacije, od tri do dvadeset godina, što zavisi od starosti pacijenta, zdravstvenog stanja, kao i od nege koju pacijent dobija.

FAKTORI RIZIKA

Dve su grupe faktora rizika za AB. U prvoj su oni na koje nije moguće uticati, kao što su starost, pol i genetski uticaji. Druga grupa se odnosi na faktore rizika koji su podložni promeni uz određene intervencije, bilo farmakološkim ili promenom stila života, s tim što je važno istaći da su posebno važne intervencije u srednjem životnom dobu. Od ostalih faktora značajni su depresija, povreda glave, niži nivo obrazovanja, niži premorbidni koeficijent inteligencije i fizička neaktivnost.

Veoma retko bolest se može javiti i kod ljudi mlađih od 40 godina, kada treba razmotriti genetske uzroke oboljenja. Istraživanja pokazuju da je veći rizik za razvoj Alchajmerove bolesti kod ljudi čiji su najbliži rođaci, majka, otac, brat, ili sestra, oboleli. Rizik se povećava ukoliko postoji više obolelih članova u jednoj porodici. Međutim, pored genetskih faktora, važnu ulogu u nastanku bolesti imaju i faktori sredine, što znači da se bolest ne mora obavezno javiti više puta u okviru jedne porodice.

Starija životna dob je najznačajniji faktor rizika. Bolest se najčešće javlja kod osoba starijih od 65 godina. Posle 85. godine života, rizik se znatno povećava, pa je razvoj ovog oboljenja moguć kod svake druge osobe. Postoje kontroverzni podaci o različitoj distribuciji među polovima, a razlog nešto veće predominacije kod ženskog pola najverovatnije je duži životni vek žena.

DIJAGNOZA

Kada se postavlja dijagnoza Alchajmerove bolesti, potrebno je da se isključi bolest štitaste (tireoidne) žlezde, nedostatak vitamina (npr. vitamin B12) ili neka hronična infektivna stanja mozga. Putem kompjuterizovane tomografije mozga (CT pregled), isključuje se postojanje različitih procesa u mozgu koji takođe mogu da uzrokuju kognitivno oštećenje. U obaveznoj dijagnostici su i detaljna procena poremećaja pamćenja i drugih kognitivnih funkcija. Pomoću različitih testova određuje se stepen i kvalitet oštećenja pamćenja i drugih kognitivnih funkcija i sa velikom sigurnošću postavlja dijagnoza demencije.

Jedna od značajnih prednosti jeste što postoji i mogućnost određivanja specifičnih supstanci u moždanoj tečnosti, koje predstavljaju glavne markere Alchajmerove bolesti, kao što su beta-amiloid, tau-proteini, koji oslikavaju patološke promene koje se odvijaju u mozgu koji je zahvaćen bolešću. Drugi važan marker bolesti se određuje pomoću Pozitrone emisione tomografije (PET), koja omogućava merenje funkcionalnosti i aktivnosti mozga i, posebno, struktura koje su najviše oštećene na početku bolesti.

Isto tako koristimo druge „imaging/vizualizacione” tehnike, kao što je magnetna rezonanca (MR, koja omogućava slikanje i merenje veličine moždanih struktura, posebno onih regiona koji imaju značajnu ulogu u pamćenju kao što je hipokampus). Takođe, moguće je odrediti i genetske poremećaje u onim retkim slučajevima porodica sa AB ili drugim oblicima demencije, koje se javljaju iz generacije u generaciju.

TERAPIJA

Lečenje se u našoj zemlji sprovodi u skladu sa savremenim pristupom u lečenju demencija preporučenim od svetskih i evropskih terapijskih regulatornih agencija. Poslednjih 15  godina napravljen je veliki korak unapred u lečenju Alchajmerovog tipa demencije uvođenjem inhibitora holinesteraze (tri leka: donepezil, rivastigmin, galantamin), koji se primenjuju u početnoj i srednjoj fazi bolesti. Efikasnost im je generalno jednaka. U drugu grupu lekova spada memantin, lek koji se koristi u umerenom i krajnjem stadijumu demencije. Svi pomenuti lekovi su simptomatski, što znači da ne leče nastajanje/ uzrok bolesti, već uspostavljaju hemijsku ravnotežu u mozgu i na neko vreme usporavaju napredovanje bolesti.